Hoe ga ik om met (mijn eigen) vooroordelen?

Er is nog steeds een tendens binnen de natuurwetenschappen en daarbuiten om het onderwerp inclusie te associëren als uitsluitend relevant voor de sociale en geesteswetenschappen. Hoewel er iets te zeggen valt over de rol van deze disciplines bij het aanpakken van vragen over inclusie door middel van onderzoek, theorie en praktijk, zou het een vergissing zijn om de natuurwetenschappelijke tak niet te betrekken bij de lopende dialoog over inclusief online hoger onderwijs – of voor natuurwetenschappers om dit gesprek uit de weg te gaan. De problemen die digitale inclusie tracht aan te pakken en te verhelpen, zijn immers een fundamenteel onderdeel van de manier waarop we onze samenlevingen, maar ook de kennisproductie in de academische wereld hebben georganiseerd. De status van de natuurwetenschappen als objectieve, neutrale en onpartijdige disciplines is al lang in twijfel getrokken en tot op zekere hoogte ontkracht (Reiss & Sprenger, 2020). Wanneer deze positie van onpartijdigheid wordt voortgezet, ontstaat er echter meer ruimte voor vooringenomenheid om op subtiele, soms onmerkbare manieren door te sijpelen. Dit benadrukt het belang om de natuurwetenschappelijke gemeenschappen te betrekken bij huidige inspanningen om inclusieve online onderwijsomgevingen te creëren zodat uitsluiting op een rigoureuze en integrale manier kan worden aangepakt.

Een van de ingangen voor interventie is het hoger onderwijs. Daarom is het nuttig te kijken naar de manieren waarop wij binnen de natuurwetenschappelijke disciplines kennis produceren en overdragen, wat geen objectief proces is en bovendien bepaalde noties stilzwijgend overdraagt.

Concept

Het begrip verborgen curriculum werd geïntroduceerd om de impliciete manieren te beschrijven waarop bepaalde onuitgesproken, ongeschreven en onofficiële normen, waarden en ideeën – vaak onbedoeld – aan leerlingen op school worden bijgebracht (Giroux & Penna, 1979). Eén van de gevolgen van het bestaan van een verborgen curriculum kan de productie of herbevestiging van stereotypen zijn: vastgeroeste of gegeneraliseerde ideeën over een specifieke groep mensen en hun kenmerken en eigenschappen. Stereotypen kunnen schadelijk zijn omdat zij onware associaties bestendigen die vaak gebaseerd zijn op geslacht, genderidentiteit, etniciteit, functiebeperkingen, enz. Hun voortdurende reproductie leidt tot ervaringen die vooral gemarginaliseerde mensen negatief beïnvloeden. Gemarginaliseerde mensen worden regelmatig geconfronteerd met kleine dagelijkse uitingen van stereotiepe ideeën, bijvoorbeeld in de vorm van microagressies. Microagressies zijn subtiele, dagelijkse, indirecte uitingen, beledigingen, kleineringen en handelingen die gericht zijn op mensen uit gemarginaliseerde groepen. Dit kan in de vorm van opmerkingen, vragen, veronderstellingen of andere mededelingen.

In de natuurwetenschappen komen stereotypen en microagressies vaak voor, bijvoorbeeld wanneer wordt gesproken over de rol van vrouwen in wetenschap. Het idee dat vrouwen voor bepaalde disciplines minder geschikt zijn dan mannen is een veel voorkomend stereotype. Wanneer mensen naar zo’n stereotiep idee handelen door het te uiten, ervaren mensen niet alleen microagressies, maar echte barrières. Een opmerking kan soms makkelijk vergeten worden, maar mensen nemen ook beslissingen op basis van stereotiepe ideeën – met ernstige gevolgen voor degene die wordt gestereotypeerd. Denk aan het niet in aanmerking komen voor een baan of promotie, toelating tot een opleiding, of het onthouden van rechten.

Representatie – of de manier waarop mensen worden gerepresenteerd – is in die zin een belangrijke factor bij het creëren van inclusieve virtuele leeromgevingen. Van het gebrek aan representatie in online cursusmateriaal is bekend dat het bijdraagt aan gevoelens van minderwaardigheid en onderwaardering van de ondervertegenwoordigde groep (Butt, 2020). Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de onderwerpen van opdrachten tijdens lessen, die in de bètawetenschappen vaak aansluiten bij meer typisch ‘mannelijke’ interesses (zoals transport en bouw), maar verbreed kunnen worden met voorbeelden die resoneren met meer typisch ‘vrouwelijke’ domeinen (zoals zorg en communicatie). Ook voor de financiering van onderzoek is het belangrijk te weten wie baat heeft bij bepaalde studies of wie de doelgroep is. Omvat dit een breed scala aan mensen, inclusief degenen die zich nu in gemarginaliseerde maatschappelijke posities bevinden?

Het probleem met vooroordelen is dat ze niet altijd opzettelijk zijn, waardoor ze moeilijk aan te pakken zijn. Maar wat de intentie ook is, het maakt het effect van de actie niet ongedaan. Intentie kan daarom nooit een rechtvaardiging zijn, maar een kans om verantwoordelijkheid te nemen en te leren om acties af te stemmen op je intentie.

Scenario

Je bent klaar met het online geven van een statistiekcursus voor het semester en kijkt terug op een succesvolle periode. De studenten waren zeer gemotiveerd om te slagen, wat bleek uit hun aanwezigheid en bijdragen aan de cursus. Bovendien gingen ze enthousiast aan de slag met het door jou beschikbaar gestelde cursusmateriaal.

Een paar weken gaan voorbij en de cursusevaluatie is afgerond door de studenten. Terwijl je de feedback doorneemt, stuit je op een verrassende opmerking van een student:

“De oefeningen omvatten gevallen van onderzoek waarin mensen met een vluchtelingenachtergrond in een zeer negatief daglicht werden gesteld. Van de onderdelen die in het handboek werden behandeld, waren er in totaal drie oefeningen die draaiden om onderzoeken naar vluchtelingenpopulaties in de context van criminaliteit, huiselijk geweld en afwijkend gedrag. Ik vind dat je de inhoud van het handboek goed moet bekijken, want deze weergave kan leiden tot schadelijke opvattingen.”

Je had dit niet verwacht door alle positieve reacties, maar je bent ook benieuwd welke student het is, zodat je die kunt raadplegen. Omdat de online enquête anoniem was, kun je de persoon die deze reactie heeft geschreven niet traceren. Waarom hebben zij het niet eerder of persoonlijk verteld? En bovendien zijn de voorbeelden gebaseerd op echt onderzoek en niet fictief, wat belangrijk is voor studenten om een reëel beeld te krijgen van het onderzoek dat wordt uitgevoerd.

Uitdaging (10 minuten)

Er zijn veel manieren waarop uitsluiting plaatsvindt waarvan we ons niet bewust zijn en die buiten onze invloedssfeer vallen. Toch spelen wij vaak een rol in deze processen – of wij ons daar nu bewust van zijn of niet. Daarom is het belangrijk na te gaan hoe verantwoording en herstel kunnen plaatsvinden als onze handelingen bepaalde resultaten opleveren, terwijl niemand daarvoor verantwoordelijkheid neemt. In dit scenario heeft de keuze voor een bepaald handboek geleid tot een grief bij een leerling. Bedenk wat dit betekent voor jouw rol in deze situatie. Probeer de voorgestelde inzichten en de concepten te gebruiken voor je reflectie. Je antwoorden opschrijven kan het reflectieproces helpen. Gebruik de onderstaande aanwijzingen om je gedachten te sturen.

Reflectie

Wat zijn je eerste gedachten over de feedback van de leerling in deze situatie?
Verdient het probleem dat de leerling naar voren heeft gebracht enige aandacht? Waarom?
Vereist deze situatie een interventie om dit te verhelpen of anderszins? Zo nee, leg uit waarom niet. Zo ja, leg uit waarom en onder wiens verantwoordelijkheid dit valt.
Wat is jouw rol in de situatie?
Denk je dat het handboek neutraal is, en/of dat de leerling hun eigen gevoelens projecteert en zich een probleem met vooroordelen inbeeldt? Waarom?
Denk je dat de gevoelens, gedachten en mening van de leerling over het cursusmateriaal ertoe doen?
Denk je dat jouw persoonlijk standpunt relevant is voor dergelijke discussies? Waarom (niet)?
Als je het probleem zou aanpakken, wat zou dan jouw aanpak zijn? Waarom?

Wat zouden jouw leerlingen vinden van je standpunt en perspectief met betrekking tot deze situatie?
Wat denk je dat de leerlingen (inclusief jezelf) kunnen leren over deze situatie?
Hoe zouden verschillende leerlingen deze situatie kunnen ervaren? Hoe denk je dat dit hen beïnvloedt in de virtuele klasomgeving? Hoe kun je dat te weten komen?
Hoe kun je in deze situatie digitale middelen in jouw voordeel gebruiken?

Voorbeeld

In deze uitdaging staan je analyse en observaties centraal. Het conceptgedeelte geeft al een concrete uitleg en een voorbeeld van de effecten van stereotypen en microagressies, dus in plaats van een schijnantwoord geeft dit voorbeeldgedeelte enkele overwegingen voor je antwoord.

Overweeg…

… hoe de door de student opgeworpen kwestie raakt aan het lopende bredere gesprek over inclusie in online hoger onderwijs.
…hoe er misschien meer studenten of faculteitsleden zijn die de ervaring of observatie van de student delen.
…wat de gevolgen kunnen zijn voor een groep mensen die alleen in dit licht worden weergegeven.
…wat de gevolgen kunnen zijn voor je leerlingen die kennis moeten opbouwen door middel van materiaal over een groep mensen die alleen in dit licht worden weergegeven.
… als je momenten herkent waarop je microagressies of stereotypen hebt ervaren (hetzij als zender of ontvanger).
… hoe deze kwestie misschien nooit aan het licht was gekomen als de feedback niet anoniem kon worden gegeven.

… hoe de digitale instrumenten mogelijkheden bieden om verschillende manieren dialoog en uitwisseling met leerlingen op te faciliteren.

Learn

Dit scenario raakt aan gelijkwaardigheid. Terwijl gelijkheid gericht is op het bieden van dezelfde kansen voor iedereen, is gelijkwaardigheid gericht op het bieden van ruimte om het onderwijs aan te passen aan de individuele behoeften van leerlingen. Om een beter inzicht te krijgen in de manieren waarop ongelijkheid de online leerervaringen van je studenten beïnvloedt, moet je begrijpen wat gelijkwaardigheid betekent in de context van het hoger onderwijs. Vanuit dit besef kunnen docenten dan de competentie ontwikkelen om op een rechtvaardige manier les te geven die een inclusieve virtuele onderwijsomgeving bevordert.

De micro-learning module ‘Equity Responsive Teaching and Inclusive Online Learning‘ beschrijft hoe je cultureel responsief kunt zijn in jouw klas. Zie ook Richtlijn 4 ‘Diversify content’ in ons Handboek voor e-inclusion.